Wśród społeczeństwa rośnie zapotrzebowanie na ekologiczne wyroby z naturalnych materiałów. Wzrasta także świadomość na temat szkodliwości wszechobecnej chemii otaczającej człowieka we współczesnym świecie. Ludzie coraz częściej wyprowadzają się z miast na wieś, aby uspokoić swoje życie i uciec od wielkomiejskiego zgiełku. Rośnie ilość rezerwacji w gospodarstwach agroturystycznej- wakacje na łonie natury są coraz popularniejszą formą spędzania wolnego czasu. Wszystkie te czynniki sprawiają, że w Polsce oraz innych rejonach świata o sprzyjającym klimacie powstaje coraz większa liczba plantacji lawendy. Są one ciekawą atrakcją w gospodarstwach agroturystycznych, zwiększają wydajność w pasiekach oraz są często jedynym źródłem dochodu zapewniającym byt i spokojne życie plantatorom tej cudownie pachnącej rośliny. Przeczytaj poniżej wszystko o plantacji lawendy!
1.Lawenda- co to za roślina?
Lawenda jest rośliną z rodzaju jasnowatych. Pochodzi ze strefy śródziemnomorskiej, jednak z powodzeniem może być uprawiana w Polsce. Jej mrozoodporność pozwala na zimowanie bez uszczerbku w naszym klimacie. Ma srebrzysto-zielone liście oraz drobne kwiaty zebrane w podłużny kwiatostan, który w zależności od odmiany może przybierać rozmaite odcienie fioletu, a nawet być barwy zupełnie białej. Lawenda kwitnie od czerwca do września, wytwarzając łany silnie pachnących kwiatów. Ma krzaczasty zwarty pokrój. Nie jest trudna w uprawie- do prawidłowego wzrostu wymaga dużej ilości słońca, umiarkowanie żyznej gleby oraz przycinania. Rzadko choruje i dlatego bardzo dobrze nadaje się do uprawy w ekologicznych gospodarstwach.
2.Gatunki lawendy
Do uprawy w Polsce nadają się dwa gatunki: lawenda wąskolistna oraz pośrednia. Poniżej wstępna charakterystyka.
Lawenda wąskolistna:
-liście wydłużone, wąskie o srebrzysto-zielonym kolorze;
-pokrój najczęściej zwarty;
-średnia wysokość dorosłej rośliny 40-50 cm;
-średnia długość łodyg kwiatowych 40 cm;
-kwiatostan na czubku zaokrąglony;
-słodki oraz delikatny zapach;
-szybki start wzrostu na wiosnę;
-preferuje stanowiska słoneczne;
-nie lubi wilgoci;
-wytwarza nasiona, ale rośliny potomne często nie zachowują cech odmiany, z której pochodzą.
Lawenda pośrednia:
-liście nieco większe niż u lawendy wąskolistnej;
-zwarty pokrój;
-nie wytwarza nasion;
-bardziej odporna na nadmiar wilgoci;
-preferuje stanowiska słoneczne;
-średnia wysokość krzewu 70 cm;
-średnia długość kwiatostanów 70 cm;
-bardzo intensywny zapach;
-kwiatostany w kształcie kłosa;
-dobrze wygląda także zimą(mało przyschniętych liści);
-trochę mniej mrozoodporna od lawendy wąskolistnej( na wschodzie kraju, na wietrznych stanowiskach trzeba okryć agrowłókniną również starsze krzewy).
3.Dobór odmiany na plantację lawendy
W zależności od funkcji jakie ma pełnić plantacja należy dobrać odpowiednią odmianę. Jeśli planujemy przeznaczyć na inwestycję duży areał to warto posadzić maksymalnie dwie wiodące oraz sprawdzone odmiany plantacyjne, z których na pewno będziemy zadowoleni (Grosso, Munstead, Blue Scent, Hidcote Blue, Beate) i kilka innych mniej popularnych, w mniejszej ilości, aby zaobserwować jak poradzą sobie pod naszą opieką i czy będą przydatne. Poniżej krótka charakterystyka najpopularniejszych w Polsce lawend, które mogą być sadzone na plantacjach.
Lawenda wąskolistna
a) ‘Hidcote Blue’:
-można uprawiać bez okrycia na zimę;
-zwarty pokrój;
-kwiaty ciemne o barwie niebiesko-fioletowej;
-duże, pełne kwiatostany;
-bardzo miododajna;
-można z niej uzyskiwać miód lawendowy, susz, świeże oaz suszone bukiety, a także destylować olejek.
b) ‘Blue Scent’:
-wyjątkowo delikatny i przyjemny zapach;
-luźniejszy pokrój niż w przypadku ‘Hidcote’;
-intensywnie fioletowa barwa kwiatostanów;
-łodygi kwiatowe długości około 40 cm;
-na wschodzie kraju, na stanowiskach wietrznych, w pierwszym roku uprawy młode sadzonki warto okryć;
-kwiatostany o zaokrąglonym kształcie, bardzo pokaźne;
-miododajna;
-można sadzić w pobliżu pasiek, tworzyć bukiety oraz uzyskiwać susz lawendowy;
-ze względu na swój wyjątkowy zapach może mieć zastosowanie jako przyprawa.
c)‘Beate’:
-dłuższe łodygi kwiatowe niż u powyższych odmian-około 50 cm;
-kwiaty głęboko fioletowe;
-pokrój zwarty;
-nie wymaga okrycia;
-bardzo miododajna;
-przydatna w tworzeniu dość długich bukietów oraz niewielkich wrzecion lawendowych.
d) ‘Vera’:
-podstawowa odmiana lawendy wąskolistnej;
-zapach o cytrynowej nucie;
-odmiana zwarta;
-wysokość do 60 cm;
-łodygi kwiatowe o długości 50 cm;
-silny wzrost;
-miododajna;
-szerokie wykorzystanie w kosmetyce i kuchni.
Lawenda pośrednia
a)’Grosso’:
-wiodąca odmiana plantacyjna;
-długie łodygi kwiatowe- 70 cm;
-ciemnofioletowe kwiaty;
-wysoka zawartość olejku eterycznego;
-intensywny wzrost;
-bardzo aromatyczny zapach;
-dobra mrozoodporność-jednak młode sadzonki w mroźne zimy warto okryć;
-bardzo miododajna;
-kwiatostany w kształcie kłosa, długie i relatywnie duże;
-z lawendy ‘Grosso’ można tworzyć duże bukiety oraz długie wrzeciona lawendowe;
-bardzo duża wydajność jeśli chodzi o destylację olejku.
b)‘Provence’:
-najintensywniejszy wzrost spośród wszystkich wyżej wymienionych odmian;
-daje dużą ilość masy zielonej w ciągu roku;
-wysoka zawartość olejku;
-bardzo długie pędy kwiatowe;
-bardzo duża średnica krzewu- znacznie ponad 1 metr;
-lawendę ‘Provence’ można wykorzystać do destylacji olejku, produkcji suszu lawendowego oraz bardzo długich wrzecion.
4. Siew czy sadzonki- początek plantacji lawendy
Większą ilość zalet ma zakup gotowych sadzonek lawendy. Dzięki nim szybciej uzyskamy efekt estetyczny w postaci długich, pachnących pasów lawendy mieniących się w słońcu odcieniami fioletu oraz zbierzemy więcej kwiatów po krótszym czasie od wykonania nasadzenia. Opcja ta daje nam także większe możliwości jeśli chodzi o wybór odmian(z nasion można uzyskać tylko kilka z nich). Bardzo ważnym czynnikiem, który skłania plantatorów do wyboru sadzonek lawendy jest podlewanie. Dobrze ukształtowana bryła korzeniowa oraz większy rozmiar rośliny sprawia, że nawadnianie ogranicza się praktycznie tylko do miesiąca czasu bezpośrednio po posadzeniu. Natomiast dla delikatnej siewki o niewielkim systemie korzeniowym jest on znacznie dłuższy i przy zakładaniu wielkoobszarowej plantacji lawendy generuje wysokie opłaty za zużycie wody.
Jedyną zaletą uzyskania sadzonek z nasion jest niższy koszt ich wyprodukowania. Oczywiście jeśli mamy już jakieś doświadczenie w tej kwestii i sprawdzone nasiona. W przeciwnym razie wykiełkują tylko nieliczne. Przez to możemy zniechęcić się do uprawy lawendy już na samym starcie i zrezygnować lub zapłacić podwójnie- za nasiona i potem za sadzonki.
5. Wybór miejsca pod plantację lawendy
Wreszcie nadszedł czas, aby wybrać miejsce pod naszą przyszłą plantację. Dla lawendy najważniejsze jest słońce i najlepszym stanowiskiem będzie pole o pełnym nasłonecznieniu. Sadzonki lawendy można sadzić na glebach od klasy III do V bez zastoisk wody. Wcześniej trzeba zbadać pH i w razie potrzeby zwapnować- opisywana roślina nie lubi kwaśnych gleb.
6. Sadzenie
Przed sadzeniem glebę należy uprawić. Spulchnić i odczekać aż się ubije lub zwałować. Dla lepszego drenażu można usypać pryzmy i na nich sadzić lawendę- nie jest to jednak konieczne. Różnice w rozstawie pomiędzy roślinami są uzależnione od wybranej odmiany oraz metod pielęgnacji plantacji w kolejnych latach. I tak dla lawendy wąskolistnej odstępy w rzędzie powinny wynosić 40-50 cm, a dla lawendy pośredniej 60-70 cm. Ilość wolnego miejsca pomiędzy rzędami to standardowo 80 cm przy uprawie ręcznej lub dobrana odpowiednio do rozstawu kół ciągnika przy obróbce zmechanizowanej.
7. Plantacja lawendy- nawadnianie
Lawenda jest rośliną mającą bardzo dużą tolerancję jeśli chodzi o niedobór wody. Na plantacji wymaga kontroli wilgotności przez pierwszy miesiąc od momentu posadzenia oraz w czasie fal upałów. W kolejnych latach radzi już sobie sama i nie wymaga nawadniania. Oczywiście przy ekstremalnych latach z wyjątkowo długimi okresami posuchy należy sprawdzić czy podłoże nie jest nadmiernie przesuszone, a na lawendach nie widać oznak niedoboru wody(przywiędnięcie, żółte liście, zahamowanie wzrostu) i w razie potrzeby podlać. Takie sytuacje zdarzają się jednak niezwykle rzadko.
8. Nawożenie
W wielu miejscach podaje się informację, że lawenda nie wymaga nawożenia i lubi gleby ubogie w składniki odżywcze. Nie jest to prawda. Tak jak każda inna roślina również i ona do prawidłowego wzrostu oraz intensywnego kwitnienia potrzebuje odpowiednio przeprowadzonego użyźniania gleby. W gospodarstwach ekologicznych przed posadzeniem sadzonek należy zastosować obornik , obornik granulowany lub kompost- wystarczy raz w roku. W sierpniu lub najpóźniej we wrześniu można dodatkowo wykonać nawożenie nawozem potasowym dopuszczonym do stosowania w uprawie ekologicznej. W rolnictwie konwencjonalnym dobrze sprawdza się stosowanie wieloskładnikowej mieszanki azotowej(z przewaga azotu) oraz potasowej(przewaga potasu) w podobnych terminach do tych określonych wyżej dla gospodarstw ekologicznych.
9. Przycinanie
Jest to najważniejszy zabieg przeprowadzany na plantacji lawendy. Wzmaga intensywność wzrostu roślin, umożliwia zachowanie właściwego pokroju oraz zwiększa odporność na choroby. Ostateczne, przedzimowe przycinanie powinno odbyć się we wrześniu, aby lawenda zdążyła “odbić”- wypuścić nowe przyrosty, zagęścić się i zdrewnieć przed zimą. Druga szkoła mówi, żeby ciąć wiosną, ale z naszych obserwacji wynika, że w ogólnie lepszej kondycji są rośliny formowane jesienią. Ścinać należy przekwitnięte kwiaty oraz 2-3 cm pędów.
10. Lawendowe zbiory- czyli sama przyjemność z plantacji lawendy
Rozpoczynają się zwykle na końcu czerwca- jest to moment najbardziej obfitego kwitnienia lawendy. Przy sprzyjającej pogodzie możemy liczyć również na drugi zbiór w okolicy końca lipca. Po prostu po ścięciu pierwszych kwiatów wraz z niewielkimi częściami pędów następuje ponowny wzrost lawend i wytworzenie kwiatostanów- jednak ich ilość jest mniejsza niż w przypadku kwitnienia czerwcowego.
Lawenda jest gotowa do zbioru, gdy dolne pąki kwiatowe zaczynają się otwierać. Ścinanie należy przeprowadzać w pogodny dzień po opadnięciu rosy. Wtedy występuje największa koncentracja olejków w roślinie- pachnie najintensywniej.
11.Przygotowanie plantacji do zimy
Po właściwym przycięciu roślin we wrześniu i zastosowaniu nawozu potasowego niewiele prac pozostało nam do wykonania. Warto sprawdzić czy krzewy są ładnie uformowane i czy nie potrzebują lekkiego docięcia- np. odstających oraz nieestetycznie wyglądających gałązek. W trakcie wilgotnej jesiennej pogody na osłabionych roślinach może rozwinąć się szara pleśń- trzeba zastosować oprysk. Pocieszające jest to, że w uprawie polowej zarówno ta choroba jak i inne, których może doświadczyć lawenda występują bardzo rzadko. Bezpośrednio przed zimą warto warto zakupić agrowłókninę na wypadek wyjątkowo mroźnej zimy. Jest to wydatek jednorazowy, ponieważ można ją wykorzystać również w kolejnych sezonach.
11. Zysk z plantacji lawendy
Form zarobku jest wiele i są one uzależnione od wielkości areału oraz tego czy plantacja będzie jedynym źródłem dochodu, czy może dodatkiem np. do gospodarstwa agroturystycznego. Duże powierzchnie nasadzenia pozwalają uzyskiwać dobry zysk zesprzedaży suszu oraz bukietów. W zależności od metod uprawy dochód z ha kształtuje się mniej więcej na poziomie od 5tys zł wzwyż.
Przy mniejszych plantacjach należy szukać alternatywnych źródeł dochodu. Bardzo ciekawym oraz wysoko zyskownym pomysłem są płatne sesje fotograficzne w lawendzie, kawiarnia lawendowa oraz pasieka w pobliżu pola. Znacznie wyższą cenę niż za sam susz czy bukiety można podyktować wykonując produkty przetworzone takie jak: wrzeciona lawendowe, mydła, woreczki zapachowe oraz olejki. Przy odpowiednim zmyśle przedsiębiorczym z małego areału można uzyskać kilkukrotnie wyższe zyski niż z hektara lawendy, z którego pozyskuje się tylko susz.
Wartościowe sadzonki lawendy z gwarancją przyjęcia możecie kupić Państwo tutaj: